Τα Άνθη του Καλού

[1] Από την συλλογή «Δεκατρείς τρόποι να κοιτάς ένα κοτσύφι και άλλα ποιήματα ˑ Adagia θραύσματα ποιητικής», μετάφραση Χάρης Βλαβιανός,  εκδόσεις Άγρα 2007.

Flora Mirabilis

Υπάρχουν ζωγράφοι που, δημιουργώντας, ακολουθούν τυφλά το ένστικτο τους και μόνο, με όποιο κόστος. Όπως υπάρχουν και ζωγράφοι που λειτουργούν ορθολογικά και μεθοδευμένα ως προς το χτίσιμο των εικαστικών τους συνθέσεων. Από την αρχή ως το τέλος. Οι πρώτοι είναι προφανές ότι εμπιστεύονται το τυχαίο και το ρίσκο της ελεύθερης χειρονομίας πάνω στον καμβά ενώ οι δεύτεροι επιθυμούν να ελέγχουν απόλυτα τα επιμέρους στάδια της εργασίας τους έτσι ώστε από τον χρωστήρα τους να προκύπτουν εικόνες τερπνές αλλά και λίγο προβλεπόμενες ή προβλέψιμες. Αν θέλαμε να θεωρητικοποιήσουμε αυτές τις ομάδες θα μιλούσαμε από τη μια για μια τέχνη εξπρεσιονιστική και παράφορη κι από την άλλη για μιαν έκφραση "προγραμματική" ή προγραμματισμένη. 

Παρακολουθώ τη δουλειά της Πένης Μαναβή περίπου είκοσι χρόνια - από την αποφοίτηση της το 2004 και τις πρώιμες συμμετοχές της στη γκαλερί Titanium ως σήμερα - και ειλικρινά ακόμη δυσκολεύομαι να κατατάξω την ζωγραφική της σε μία από τις ανωτέρω δύο κατηγορίες. Και τούτο γιατί στην έρευνα της υπάρχει τόσο το στοιχείο του προγραμματισμού και της οργάνωσης - φανταστείτε πως δουλεύει τέσσερα και πέντε τελάρα συγχρόνως έτσι ώστε να εξελίσσεται, πολλαπλασιαστικά θα λέγαμε, η κεντρική ιδέα - όσο και οι δυναμικοί αυτοσχεδιασμοί, το dripping, οι τυχαίες γραφές, οι ανατροπές. Με λίγα λόγια η συνεχής διακινδύνευση του τελικού αποτελέσματος. Πράγμα που σημαίνει ότι η ζωγράφος δεν επαναπαύεται στα ευρήματα ή τις ευκολίες της αλλά επιδιώκει σε κάθε καινούργια ενότητα πινάκων της να καιροφυλακτούν λυτρωτικά και το στοιχείο του αιφνιδιασμού και εκείνο της ανανεωμένης οπτικής. Θα έλεγα λοιπόν ότι η ώριμη, πλέον, ζωγραφική ματιά της Πένης Μαναβή έχει καταφέρει να συνθέτει τα αντίθετα, τα αποκλίνοντα στοιχεία και να καταλήγει σε μία πολύ ευαίσθητη όσο και πειστική, αισθητικά, ισορροπία.

 Η ενότητα που παρουσιάζεται σήμερα, η Flora Mirabilis, η θαυμαστή δηλαδή όσο και μυστική ανθοφορία, απογειώνει τα βασικά χαρακτηριστικά της γραφής της που είναι οι μεγάλες χειρονομίες, η μνημειακή προσέγγιση των λεπτομερειών, η πλούσια, χρωματική αίσθηση, η συνύπαρξη του πλαστικού στοιχείου με το διακοσμητικό, η λειτουργία μιας σταθερά κεντρικής ιδέας, ενός βασικού θέματος το οποίο όμως δουλεύεται σε πάμπολλες παραλλαγές. Με λίγα λόγια ωριμότητα κι ευαισθησία.

Τέλος εντοπίζεται κι εδώ η - συχνά συγκεκαλυμμένη πίσω από τις εκρηκτικές της φόρμες - στοχαστική και ρεμβαστική διάθεση. Επειδή ακριβώς οι πίνακες της και η αμφιδέξια θεματολογία τους είναι οι αφορμές ώστε να μιλήσει η ίδια έμμεσα για ευρύτερα θέματα που έχουν να κάνουν με τη γέννηση και τη φθορά των πραγμάτων, με τον χρόνο που κυλάει είτε δημιουργικά είτε καταστροφικά. Με την ποιητική του φωτός, τέλος, που αποτελεί την άλλη όψη του σκότους. Και μπορεί μεν τα θέματα της να εκκινούν από τον φυσικό κόσμο και την εμπειρία του - ας πούμε ότι αρχικά εμπνέεται από την τροπική βλάστηση, τη σπάνια χλωρίδα του πλανήτη - εξελίσσονται όμως στη συνέχεια σε αυτόνομες παραστάσεις, άλλοτε ημι-αφηγηματικές κι άλλοτε ημι-αφηρημένες το μυστήριο των οποίων αποτελεί και τη γοητεία τους. Αφού πρόθεση της ζωγράφου είναι η συνειδητή σύγχυση του πραγματικού με το ονειρικό, του θετικού με αρνητικό και του αναγνωρίσιμου με το φανταστικό ή το μυστηριώδες. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στη ζωή. Έτσι ώστε ο προσεκτικός θεατής να βρίσκεται συχνά εμπρός σε μικρά, κομψά αινίγματα τα οποία απελευθερώνουν την φαντασία και βέβαια τρέφουν το συναίσθημα του. Πράγμα που νομίζω πως είναι ο βαθύτερος σκοπός κάθε καλλιτεχνικής δημιουργίας. Δηλαδή να καταστήσει τον θεατή, τον αναγνώστη, τον ακροατή όχι απλά δέκτη αλλά συμμέτοχο της αισθητικής διαδικασίας. 

Και η Πένη Μαναβή με τις συχνά περίπλοκες και πολυεπίπεδες συνθέσεις της και τα "άνθη του καλού" προσκαλεί τον θεατή σ' ένα ταξίδι ανάμεσα σε χρώματα και εικόνες απολεσθέντων παραδείσων. Με τροπικά φυτά και κάκτους ερημικούς. Με την υπόσχεση του νερού ή και του ονείρου που τελικά δεν εκπληρώνεται. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Τελικά όσο ευφορική και αν είναι αυτή η κολορίστικη ζωγραφική, δύσκολα αποκρύπτει και μία σκιά μελαγχολίας πίσω από τα λαμπερά χρώματα για εκείνη την ιδανική και τέλεια Φύση την οποία δεν δικαιούμαστε πια και για εκείνη την Εδέμ που η ανθρώπινη αλαζονεία ξερίζωσε με τα ίδια της τα χέρια. Για την ονειρεμένη δηλαδή Flora Mirabilis που υπάρχει πια μόνο στους στίχους των ποιητών και τους πίνακες των ζωγράφων. Για εκείνο τον μυστικό κήπο με την θεσπέσια και μυστική ανθοφορία, τέλος, του οποίου δεν μπορούμε πλέον να είμαστε θαμώνες. 

4.2.2022

Μάνος Στεφανίδης

Ιστορικός και Κριτικός της Τέχνης, Ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ

ΠΕΝΗ ΜΑΝΑΒΗ  σύντομο βιογραφικό

Η Πένη Μαναβή γεννήθηκε το 1968.  Είναι  πτυχιούχος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών με μεταπτυχιακό στη Φυσική Ακτινοβολιών στο UCL του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.  Από το 2000 ασχολήθηκε με την ζωγραφική αποκλειστικά. Aποφοίτησε το 2004 από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με καθηγητή τον Ι. Ψυχοπαίδη.

Έχει πραγματοποιήσει έντεκα ατομικές εκθέσεις σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Σύρο στην Ελλάδα και Μαδρίτη και Παρίσι στο εξωτερικό. Επίσης έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό σε γκαλερί και διεθνή Αrt Fairs σε πόλεις όπως  Νέα Υόρκη και  Μαïάμι (ΗΠΑ), Τορόντο (Καναδάς),  Οσάκα και Τόκυο( Ιαπωνία), Μπουσάν (Ν. Κορέα),  Κουάλα Λουμπούρ (Μαλαισία) και στη Ευρώπη στο Παρίσι, την Μαδρίτη, την Λωζάννη, το Μάνχαïμ και  το Αμβούργο(Γερμανία).

To 2013 συμμετείχε στην έκθεση “Art en Capital” στο Grand Palais στο Παρίσι όπου της απονεμίθηκε η διάκριση ”Toile d’Or de l’Année 2013” από το “Federation Nationale de la Culture Française”.

‘Εργα της υπάρχουν σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

www.penymanavi.gr